John KauerzHet bestek is voor fabrikanten van oudsher een belangrijk element van het bouwproces. Hierin wordt bepaald welke materialen en merken worden voorgeschreven. Tegenwoordig is het traditionele verloop van het bouwproces echter niet meer vanzelfsprekend. Nieuwe vormen van samenwerking zoals het bouwteam veranderen de rollen van verschillende marktpartijen. Uit onderzoek voor het BouwKennis Jaarrapport Nederland 2013/2014 blijkt dat dit een grote invloed heeft op het bestek nu en de komende vijf jaar.
• Markt ziet rol bestek afgelopen vijf jaar afnemen
• Meeste marktpartijen verwachten ook voor komende vijf jaar afname rol bestek
• 59% architecten werkt momenteel nog met een bestek bij nieuwbouwprojecten
Traditioneel bouwen is al enige tijd niet meer de norm. Alternatieve bouwvormen als bouwteam of geïntegreerde contractvormen waarbij ontwerp en uitvoering samenvallen verdringen het marktaandeel van de traditionele aanbesteding. Hierdoor verschuift ook het belang van het bestek. De vraag is alleen hoe dit verandert. Om dit te achterhalen is marktpartijen gevraagd of zij denken dat het belang van het bestek de afgelopen vijf jaar is toe- of afgenomen en wat dit de komende vijf jaar gaat doen. Hierbij is een saldo berekend door het aandeel respondenten dat een stijging noemt/verwacht af te trekken van het aandeel dat een daling noemt/verwacht. Bij de meeste partijen denkt per saldo een meerderheid dat de rol van het bestek de afgelopen vijf jaar is afgenomen.
Bouwmanagementbureaus en onderaannemers zijn hierover neutraal. Over de toekomst van het bestek wijzen alle marktpartijen dezelfde kant op: het bestek zal de komende vijf jaar aan belang inboeten. Alleen architecten zijn hierover onuitgesproken.
| Verandering positie bestek (saldi) | ||
| Afgelopen 5 jaar | Komende 5 jaar | |
| Architect | -14 | 2 |
| Installateur | -6 | -6 |
| Onderaannemer | 0 | -11 |
| Bouwmanagement & advies | 0 | -14 |
| Ontwikkelaar | -12 | -18 |
| Hoofdaannemer B&U | -15 | -20 |
| Bron: BouwKennis, juli 2013 | ||
Gevolgen afname belang bestek
Vandaag de dag neemt het bestek niet meer de machtige positie in van weleer. De marktpartijen, met uitzondering van de architect, denken dus in meer of mindere mate dat het belang van het bestek zal afnemen in de komende vijf jaar. Dit komt vooral door de toenemende betrokkenheid van uitvoerende partijen in de ontwerpfase. Hierdoor wordt de DMU diffuser, omdat naast opdrachtgevers, architecten en adviesbureaus nu ook bouwers en installateurs in toenemende mate invloed uitoefenen op de product- en merkkeuze.
Een tweede reden kan zijn dat er in de praktijk ook regelmatig wordt afgeweken van de bestekvoorschriften. Soms schrijft een bestek expliciet een materiaal of merk voor, maar soms laat het ruimte open voor alternatieve oplossingen. Dat bevat de tekst de aanduiding o.g. wat staat voor ‘of gelijkwaardig’. De uitvoerende partij mag dan een bouwstof kiezen die van gelijkwaardige kwaliteit is als het voorschrift. Hiertoe moet wel toestemming worden gevraagd aan de opdrachtgever. Ook kan het zo zijn dat een uitvoerende partij op eigen houtje een alternatieve oplossing voorstelt.
Maar hoe vaak worden de aanvragen nu gehonoreerd? Hoofdaannemers B&U die een aanvraag hebben ingediend krijgt in 54% van de gevallen toestemming om een alternatieve oplossing toe te passen. Onder installateurs en onderaannemers is dat iets lager, met respectievelijk 41% en 39%.
Belang van inzicht in keuzeproces groeit
De rol van het bestek is de afgelopen jaren afgenomen en neemt de komende jaren verder af. De consequentie hiervan is dat uitvoerende bouwpartijen steeds meer te zeggen krijgen in het keuzeproces van materialen en merken. Voor de aan de bouwnijverheid toeleverende industrie is het van belang om te weten wanneer, waarom en door wie er van het bestek wordt afgeweken. In het BouwKennis Jaarrapport hoofdstuk ‘Rol van het Bestek’ wordt uitgebreid antwoord gegeven op die vragen. In het rapport wordt bovendien ingegaan op het keuzeproces van uitvoerende bouwpartijen.